Pomiar Natężenia Oświe­­tle­­nia

Jakie jednostki są używane do kontroli oświetlenia elektrycznego?

Natężenie oświetlenia to miara strumienia świetlnego padającego na jednostkę powierzchni. Wyraża się ją w luksach (lx), gdzie jeden luks równa się jednemu lumenowi na metr kwadratowy (lm/m²). Natężenie oświetlenia określa, jak jasno oświetlona jest dana powierzchnia, co ma kluczowe znaczenie w wielu dziedzinach, takich jak fotografia, projektowanie oświetlenia w budynkach, bezpieczeństwo miejsc pracy, a także w uprawach roślin w kontrolowanych warunkach.

W praktyce, natężenie oświetlenia można zmierzyć przy użyciu luksomierza, który wskazuje, ile światła dociera do sensora umieszczonego na określonej powierzchni. Zarówno zbyt małe, jak i zbyt duże natężenie oświetlenia może mieć negatywne skutki, na przykład prowadząc do zmęczenia wzroku lub zwiększania zużycia energii, dlatego istotne jest, aby odpowiednio dostosować oświetlenie do potrzeb danego miejsca lub działalności.

Równomierność oświetlenia elektrycznego odnosi się do stopnia, w jakim światło rozprowadzane jest po danym obszarze w sposób jednolity, bez znaczących różnic w intensywności światła pomiędzy różnymi punktami. Jest to ważny parametr w projektowaniu systemów oświetleniowych, szczególnie w miejscach pracy, pomieszczeniach mieszkalnych, publicznych oraz w obszarach, gdzie precyzyjne i równomierne oświetlenie jest kluczowe dla komfortu i funkcjonalności, takich jak biura, szkoły, szpitale, czy też na scenach teatralnych i w studiach telewizyjnych.

Równomierność oświetlenia jest wyrażana jako stosunek natężenia światła w punkcie, gdzie jest ono najniższe, do natężenia światła w punkcie, gdzie jest ono najwyższe, lub jako stosunek natężenia światła w najmniej oświetlonym punkcie do średniego natężenia światła na danym obszarze. Idealnie, równomierność ta powinna być jak najwyższa, aby uniknąć ciemnych plam lub nadmiernie jasnych obszarów, co może prowadzić do dyskomfortu wzrokowego, zmęczenia oczu, a nawet do obniżenia wydajności pracy.

Jakie są kluczowe powody, dla których należy zwracać uwagę na oświetlenie stanowisk pracy?

Ponad 80% informacji rejestrowanych przez mózg człowieka dociera przez narząd wzroku, co podkreśla kluczową rolę oświetlenia w zapewnieniu odpowiednich warunków pracy. Właściwe wykorzystanie światła w celu uwidocznienia miejsc, przedmiotów lub ich otoczenia odgrywa istotną rolę w optymalizacji wydajności i bezpieczeństwa na stanowiskach pracy. Niestety, roczne statystyki GUS wskazują na przyrost o 9–10% liczby stanowisk pracy niedoświetlonych, co stanowi potencjalne zagrożenie w miejscu pracy. Niespełnienie wymagań oświetleniowych określonych w normie PN-EN 12464-1:2022-01 prowadzi do zwiększenia obciążenia narządu wzroku, pojawienia się dolegliwości oraz obniżenia wydolności wzrokowej. W konsekwencji spada wydajność pracy i zwiększa się ryzyko powstania wypadku przy pracy.

Zmniejszenie zmęczenia i napięcia oczu, poprawa koncentracji i wydajności, zapewnienie bezpieczeństwa, poprawa dobrostanu psychicznego, dostosowanie do różnorodnych zadań oraz zmniejszenie ryzyka błędów to kluczowe powody, dla których należy zwracać szczególną uwagę na oświetlenie w miejscu pracy. Dobre oświetlenie nie tylko pomaga zapobiegać problemom zdrowotnym związanym z narządem wzroku, ale także znacząco wpływa na ogólną efektywność i bezpieczeństwo pracowników. Jest to szczególnie ważne w przestrzeniach, gdzie precyzja i dokładność są niezbędne, jak w laboratoriach, salach operacyjnych czy zakładach produkcyjnych.

Podsumowując, właściwe oświetlenie stanowisk pracy jest nie tylko fundamentalne dla zapewnienia zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, ale także kluczowe dla efektywności i komfortu pracy. Inwestycje w dobre systemy oświetleniowe przynoszą korzyści zarówno pracownikom, jak i pracodawcom, poprzez poprawę produktywności i zadowolenia z pracy.

Jakie są zdrowotne konsekwencje niewłaściwego oświetlenia stanowisk pracy?

Nieprawidłowe oświetlenie stanowisk pracy może prowadzić do szeregu negatywnych skutków zdrowotnych, w tym:

1. Zmęczenie i napięcie oczu: Nieodpowiednia intensywność światła lub jego nieprawidłowe rozproszenie może sprawiać, że oczy pracują z nadmiernym wysiłkiem, prowadząc do ich zmęczenia, pieczenia, łzawienia, czy uczucia "piasku pod powiekami".
2. Bóle głowy i migreny: Niewłaściwe oświetlenie, szczególnie migotanie światła lub jego zbyt wysoka lub zbyt niska intensywność, może przyczyniać się do częstych bólów głowy i migren.
3. Problemy z koncentracją i zmniejszona wydajność pracy: Słabe oświetlenie może utrudniać skupienie uwagi na wykonywanych zadaniach, co obniża wydajność pracy i zwiększa ryzyko błędów.
4. Zaburzenia widzenia: Długotrwała ekspozycja na nieprawidłowe oświetlenie może prowadzić do poważniejszych problemów z wzrokiem, takich jak zmniejszenie ostrości wzrokowej lub przyspieszenie rozwoju wad wzroku.
5. Dyskomfort psychiczny: Nieodpowiednie warunki świetlne mogą wpływać negatywnie na nastrój i samopoczucie, powodując uczucie zmęczenia, obniżenie nastroju czy nawet depresję.
6. Zaburzenia rytmu dobowego: Szczególnie oświetlenie o nieodpowiedniej barwie światła (zbyt duża ilość niebieskiego światła w godzinach wieczornych) może zakłócać naturalny rytm dobowy, prowadząc do problemów ze snem i zaburzeń cyklu snu i czuwania.
7. Ogólne zmęczenie organizmu: Niewłaściwe warunki oświetleniowe mogą prowadzić do ogólnego zmęczenia organizmu, co ma długofalowe skutki dla zdrowia fizycznego i psychicznego.

Dlatego tak ważne jest, aby projektowanie oświetlenia w miejscu pracy uwzględniało nie tylko wydajność i ekonomiczność, ale przede wszystkim zdrowie i bezpieczeństwo pracowników.

Jakie są trzy podstawowe rodzaje oświetlenia i ich funkcje?

Oświetlenie ogólne (rozproszone): Jego zadaniem jest zapewnienie równomiernego oświetlenia całego pomieszczenia, umożliwiające orientację w przestrzeni i wykonanie podstawowych zadań. Realizowane jest za pomocą lamp sufitowych, plafonów czy też systemów oświetleniowych montowanych na ścianach, które rozpraszają światło równomiernie po wnętrzu.

Oświetlenie miejscowe (zadaniowe, lokalne): Skupia się na konkretnym obszarze roboczym, np. biurku, stanowisku pracy, miejscu do czytania, zapewniając odpowiednie natężenie światła niezbędne do wykonywania czynności wymagających precyzji lub skupienia. Jest to realizowane za pomocą lamp stołowych, lamp biurkowych, lamp warsztatowych czy punktowych źródeł światła skierowanych bezpośrednio na określone miejsce.

Oświetlenie złożone: Jest to połączenie różnych rodzajów oświetlenia w celu stworzenia optymalnych warunków świetlnych dla danego pomieszczenia lub przestrzeni. Oświetlenie złożone może łączyć w sobie elementy oświetlenia ogólnego, zadaniowego oraz akcentującego, tworząc wielowarstwowe rozwiązania, które nie tylko zapewniają funkcjonalność i komfort użytkowania, ale również podnoszą estetykę wnętrza. Dzięki zastosowaniu oświetlenia złożonego, można elastycznie dostosować natężenie i charakter światła do zmieniających się potrzeb użytkowników, jednocześnie podkreślając walory estetyczne pomieszczenia.

Stosowanie oświetlenia złożonego pozwala na precyzyjne dostosowanie oświetlenia do indywidualnych potrzeb i preferencji, co ma kluczowe znaczenie w stworzeniu przestrzeni pracy i życia, które są zarówno funkcjonalne, jak i przyjemne dla oka.

Jakie są główne parametry oświetlenia wpływające na bezpieczeństwo pracy na stanowiskach pracy?

Parametry oświetlenia na stanowiskach pracy wpływające na bezpieczeństwo pracy:

1. Natężenie oświetlenia (E): Jest to stosunek strumienia świetlnego padającego na powierzchnię zawierającą dany punkt powierzchni oświetlonej do wartości powierzchni. Jednostką natężenia oświetlenia jest luks (lx). Odpowiednie natężenie oświetlenia jest kluczowe dla zapewnienia dobrej widoczności i uniknięcia potencjalnych zagrożeń.
2. Równomierność oświetlenia (δ): To iloraz natężenia oświetlenia najmniejszego do średniego na danej powierzchni. Równomierne oświetlenie jest istotne, aby uniknąć obszarów o niskim natężeniu światła, gdzie mogą pojawić się ciemne plamy, co zwiększa ryzyko potknięć i upadków.
3. Luminancja (L): Luminancja to stosunek świałości powierzchni świecącej w danym kierunku do rzutu tej powierzchni na płaszczyznę prostopadłą do danego kierunku. Luminancja jest istotna dla oceny widoczności szczegółów na powierzchniach i może wpływać na rozpoznawanie przedmiotów oraz bezpieczeństwo.
4. Olśnienie: To przebieg (stan) procesu widzenia, przy którym występuje uczucie dyskomfortu, zmniejszenie rozpoznawania przedmiotów, spowodowane nieprawidłowym rozkładem lub zakresem luminancji lub nadmiernymi kontrastami. Zapobieganie olśnieniu jest istotne dla komfortu widzenia i zapobiegania błędom.
5. Barwa światła: Określana przez temperaturę barwową, która jest temperaturą bezwzględną ciała czarnego promieniującego światło o tej samej chromatyczności co dane promieniowanie. Jednostką temperatury barwowej jest kelwin (K). Barwa światła ma znaczenie dla percepcji kolorów i komfortu wzrokowego.
6. Migotanie: To uczucie nieustabilności wrażenia wzrokowego spowodowane bodźcem świetlnym, którego luminancja lub rozkład widmowy zmieniają się w czasie. Eliminacja migotania jest ważna dla komfortu widzenia i zapobiegania zmęczeniu oczu.
7. Efekt stroboskopowy: Pojawi się, gdy wydaje się, że element wirującej maszyny oświetlony jest światłem okresowo zmieniającym się o odpowiedniej częstotliwości. Efekt ten może prowadzić do złudzenia zatrzymania ruchomych elementów maszyny, co jest niebezpieczne w niektórych aplikacjach.

Wszystkie te parametry oświetlenia mają istotny wpływ na bezpieczeństwo pracy i komfort widzenia na stanowiskach pracy. Odpowiednie dostosowanie tych parametrów jest niezbędne dla zapewnienia optymalnych warunków świetlnych i minimalizacji ryzyka wypadków.

W ja­kich wa­run­kach prze­pro­wa­dza się po­mia­ry oświe­tle­nia elek­trycz­ne­go?

Pomiary parametrów oświetlenia elektrycznego w pomieszczeniach przeprowadza się w określonych warunkach eksploatacyjnych oraz po zapadnięciu zmroku lub w dzień przy szczelnym zasłonięciu okien, tak aby nie dostawało się do pomieszczenia światło dzienne.

Z ja­ką czę­sto­tli­wo­ścią wy­ko­nu­je­my badanie natężenia oświe­tle­nia?

Prze­pi­sy pre­cy­zyj­nie nie okre­śla­ją z ja­ką czę­sto­tli­wo­ścią na­le­ży wy­ko­ny­wać po­mia­ry oświe­tle­nia elek­trycz­ne­go. Przyj­mu­je się, że po każ­dej mo­der­ni­za­cji oświe­tle­nia lub co 5 lat. Cza­so­okres wy­ni­ka z fak­tu, że in­sta­la­cja oświe­tle­nia elek­trycz­ne­go jest ele­men­tem in­sta­la­cji elek­trycz­nej obiek­tu bu­dow­la­ne­go. Na­to­miast ba­da­nie in­sta­la­cji elek­trycz­nej re­gu­lu­je art. 62 ust. 1, pkt. 2 Usta­wy pra­wo bu­dow­la­ne „o­biek­ty bu­dow­la­ne po­win­ny być w cza­sie ich użyt­ko­wa­nia pod­da­wa­ne przez wła­ści­cie­la lub za­rząd­cę kon­tro­li okre­so­wej, co naj­mniej raz na 5 lat, po­le­ga­ją­cej na spraw­dze­niu sta­nu tech­nicz­ne­go(…), kon­tro­lą tą po­win­no być ob­ję­te rów­nież ba­da­nie in­sta­la­cji elek­trycz­nej i pio­ru­no­ch­ron­nej w za­kre­sie sta­nu spraw­no­ści po­łą­czeń, osprzę­tu, za­bez­pie­czeń i środ­ków ochro­ny od po­ra­żeń, opor­no­ści izo­la­cji prze­wo­dów oraz uzie­mień in­sta­la­cji i apa­ra­tó­w”.

Ja­kich przy­rzą­dów po­mia­ro­wych uży­wa­my do pomiaru natężenia oświetlenia?

Po­miar oświe­tle­nia elek­trycz­ne­go (na­tę­że­nia oświe­tle­nia), wy­ko­nu­je­my na pod­sta­wie Ce­r­ty­­fi­­ka­tu Akre­­dy­­ta­­cji wy­­da­­ne­go przez Po­l­skie Ce­n­trum Akre­­dy­­ta­­cji o nr AB 1695 i re­ali­zu­je­my zgod­nie z nor­ma­mi PN-83/E-04040.03 i PN-EN 12464-1:2022-01 lub PN-EN 12464–1:2012.

Do po­mia­ru na­tę­że­nia oświe­tle­nia, uży­wa­my pre­cy­zyj­ne­go mier­ni­ka cał­ku­ją­ce­go pro­mie­nio­wa­nia na­tu­ral­ne­go i sztucz­ne­go oraz ka­li­bra­to­ra fo­to­me­trycz­ne­go, za po­mo­cą któ­re­go spraw­dza­my mier­nik przed roz­po­czę­ciem i po za­koń­cze­niu każ­de­go po­mia­ru. Spraw­dze­nie ta­kie da­je pew­ność, że wy­nik po­mia­ru jest pra­wi­dło­wy i nie ma ko­niecz­no­ści je­go po­wta­rza­nia.

Jak wykonujemy badanie oświe­tle­nia na sta­no­wi­skach pra­cy?

Obszar pracy dzielimy na:

Ob­szar za­da­nia (OZ) to część po­la w miej­scu pra­cy, gdzie wy­ko­ny­wa­ne jest za­da­nie wzro­ko­we.
Ob­szar bez­po­śred­nie­go oto­cze­nia (OBO) to pas o sze­ro­ko­ści co naj­mniej 0,5 m wo­kół ob­sza­ru za­da­nia wzro­ko­we­go, wy­stę­pu­ją­cy w obrę­bie po­la wi­dze­nia.
Ob­szar tła (OT) to ob­szar o sze­ro­ko­ści co naj­mniej 3m, są­sia­du­ją­cy z ob­szarem bez­po­śred­nie­go oto­cze­nia, w obrę­bie gra­nic prze­strze­ni. Zwy­cza­jo­wo przyj­mo­wa­ny jest na podło­dze.

Jak do­brać tem­pe­ra­tu­rę bar­wo­wą na sta­no­wi­ska pra­cy?

Dobór temperatury barwowej do natężenia oświetlenia stanowiska pracy jest kluczowy dla komfortu i efektywności pracy. Temperatura barwowa światła mierzona jest w kelwinach (K) i wpływa na percepcję koloru światła. Niższe wartości (np. 2700K-3000K) dają ciepłe, żółte światło, podczas gdy wyższe wartości (np. 5000K-6500K) dają chłodne, niebieskie światło. Natężenie oświetlenia, mierzone w luksach (lx), odnosi się do ilości światła padającej na powierzchnię.

1. Ciepłe światło (2000K-3300 K): Idealne do pomieszczeń relaksacyjnych, gdzie priorytetem jest komfort i atmosfera. Może nie być najlepszym wyborem dla stanowiska pracy, chyba że praca wymaga niskiego poziomu koncentracji i jest to praca manualna lub artystyczna.
2. Neutralne światło (3300K-5300 K): Dobrze sprawdza się w biurach i stanowiskach pracy, gdzie potrzebna jest dobra widoczność bez zbytniego zmęczenia wzroku. Zapewnia zrównoważone środowisko pracy, które nie jest ani zbyt relaksujące, ani zbyt stymulujące.
3. Chłodne światło (5300K-6500 K): Zalecane dla miejsc wymagających maksymalnej koncentracji i uwagi na szczegóły. Światło o wyższej temperaturze barwowej może zwiększać czujność i poprawiać nastrojowość, co jest idealne do zadań wymagających ostrości wzroku, takich jak projektowanie graficzne, czytanie czy prace techniczne.

Za­le­ca­ne prze­dzia­ły tem­pe­ra­tur bar­wo­wych w za­leż­no­ści od po­zio­mów na­tę­że­nia oświe­tle­nia

Jakie jest zalecane minimalne natężenie oświetlenia dla ogólnych zadań biurowych według normy PN-EN 12464-1:2022-01?

Norma PN-EN 12464-1:2022-01 określa wymagania dotyczące oświetlenia miejsc pracy wewnętrznych i jest kluczowym dokumentem dla projektantów i inżynierów zajmujących się oświetleniem. Norma ta szczegółowo określa minimalne wartości natężenia oświetlenia (wyrażone w luksach [lx]) dla różnych rodzajów przestrzeni pracy, aby zapewnić odpowiednie warunki wizualne i komfort dla zdrowia i wydajności użytkowników. Poniżej przedstawiam ogólne wytyczne dotyczące doboru natężenia oświetlenia zgodnie z tą normą:

1. Biura i Przestrzenie Administracyjne: Dla ogólnych zadań biurowych, takich jak pisanie, czytanie, i praca z dokumentami, norma zaleca minimalne natężenie oświetlenia 500 lx. W przypadku zadań wymagających większej precyzji i uwagi, jak praca z drobnymi szczegółami, wartość ta może być wyższa.
2. Sale Konferencyjne i Spotkań: Zalecane natężenie oświetlenia to 500 lx, aby umożliwić wygodne czytanie dokumentów i notatek oraz bezproblemową komunikację wizualną.
3. Prace Techniczne i Rysunkowe: Dla precyzyjnych zadań technicznych, takich jak rysunek techniczny czy prace projektowe, zalecane natężenie oświetlenia wynosi 750 lx lub więcej, w zależności od wymagań szczegółowych.
4. Przemysł i Warsztaty: W zależności od rodzaju wykonywanych zadań natężenie oświetlenia powinno wynosić od 300 lx do 500 lx dla lekkich prac przemysłowych, do 1000 lx lub więcej dla zadań wymagających wysokiej precyzji.
5. Edukacja i Szkoły: Dla sal lekcyjnych i czytelni zalecane jest natężenie oświetlenia na poziomie 500 lx, aby zapewnić komfortowe warunki do nauki i czytania.

Jakie działania powinien podjąć pracodawca, gdy oświetlenie na stanowiskach pracy nie spełnia wymagań normy PN-EN 12464-1:2022-01?

Jeśli oświetlenie elektryczne na stanowiskach pracy nie spełnia wymagań normy PN-EN 12464-1:2022-01, pracodawca powinien podjąć odpowiednie działania, aby dostosować warunki oświetleniowe do zaleceń normy. Oto kilka kroków, które powinien rozważyć:

1. Ocena Stanu Istniejącego: Przeprowadzenie szczegółowej oceny oświetlenia w miejscu pracy, aby zidentyfikować obszary niespełniające norm. Ocena powinna uwzględniać natężenie oświetlenia, równomierność, obecność odblasków, a także jakość światła.
2. Konsultacja z Ekspertem: Rozważenie konsultacji z projektantem oświetlenia lub inżynierem elektroinstalacyjnym, który może zaproponować rozwiązania techniczne dostosowane do specyfiki miejsca pracy i zgodne z wymaganiami normy.
3. Modernizacja lub Dostosowanie Oświetlenia: Na podstawie oceny i zaleceń eksperta, pracodawca powinien przeprowadzić niezbędne prace modernizacyjne. Mogą one obejmować wymianę źródeł światła na bardziej wydajne i ekonomiczne, instalację dodatkowego oświetlenia miejscowego w miejscach wymagających wyższego natężenia oświetlenia, czy też dostosowanie układu oświetlenia do zmienionego układu stanowisk pracy.
4. Zapewnienie Możliwości Regulacji: W miarę możliwości, powinno się zapewnić pracownikom możliwość indywidualnej regulacji oświetlenia na ich stanowiskach pracy, co może pomóc w lepszym dostosowaniu warunków oświetleniowych do indywidualnych potrzeb i preferencji.
5. Szkolenie Pracowników: Informowanie pracowników o znaczeniu odpowiedniego oświetlenia dla zdrowia i bezpieczeństwa oraz instruowanie ich, jak korzystać z nowych lub zmodyfikowanych systemów oświetleniowych.
6. Monitorowanie i Przeglądy: Regularne monitorowanie efektywności wprowadzonych zmian i przeglądy stanu oświetlenia, aby upewnić się, że nadal spełnia ono normy i zapewnia odpowiednie warunki pracy.

Pracodawca ma obowiązek zapewnić bezpieczne i zdrowe warunki pracy, co obejmuje również odpowiednie oświetlenie. Dostosowanie się do normy PN-EN 12464-1:2022-01 jest nie tylko kwestią zgodności z przepisami, ale także inwestycją w dobrostan i wydajność pracowników.