Wpływ na odczucia cieplne pracownika zatrudnionego w umiarkowanym mikroklimacie mają wrażenia wizualne, słuchowe, dotykowe i cieplne wynikające ze zmian w temperaturze otoczenia, temperaturze promieniowania powierzchni, wilgotności, prędkości powietrza, obecności zapachów, ilości kurzu, estetyki oraz poziomu hałasu i oświetlenia. Jednak tylko pierwsze cztery z tych czynników bezpośrednio wpływają na komfort cieplny, który zależy także od metabolizmu, aktywności i zdolności adaptacyjnych człowieka. Optymalne warunki mikroklimatu w pomieszczeniu, zapewniające dobre samopoczucie i najbardziej efektywną termoregulację organizmu, są osiągane, gdy wytwarzane ciepło równoważy straty ciepła do otoczenia. W umiarkowanym mikroklimacie, system termoregulacji człowieka automatycznie dostosowuje temperaturę skóry i ilość wydzielanego potu, aby utrzymać równowagę cieplną.
Jaki jest wpływ mikroklimatu umiarkowanego na zdrowie człowieka?
Mikroklimat umiarkowany wpływa korzystnie na zdrowie ludzi, pomagając utrzymać równowagę cieplną organizmu i zapewniać komfort termiczny. W warunkach komfortu termicznego, temperatura wewnętrzna ciała w stanie spoczynku utrzymuje się na poziomie około 37°C, a średnia temperatura powierzchni skóry waha się od 32 do 34°C, przy czym przepływ krwi przez skórę jest na umiarkowanym poziomie. Dla osób lekko ubranych i w stanie spoczynku, temperatura odczuwana jako komfortowa wynosi od 23 do 26°C przy 50% wilgotności powietrza, przy czym temperatura ścian i powietrza jest jednolita. Dla osób rozebranych, komfortowa temperatura osiąga 28°C, natomiast w czasie wysiłku fizycznego, noszenia odzieży roboczej, szczególnie izolacyjnej, przebywania w pobliżu źródeł ciepła oraz w sytuacjach stresowych, temperatura komfortowa może być niższa. Czynniki takie jak wydatek energetyczny, izolacyjność cieplna odzieży, temperatura powietrza, średnia temperatura promieniowania, ciśnienie cząstkowe pary wodnej i prędkość przepływu powietrza są kluczowe dla odczucia komfortu. Odpowiednie warunki mikroklimatu, dostosowane do potrzeb fizjologicznych pracowników, wpływają na ich samopoczucie, wydajność pracy oraz zdrowie, minimalizując ryzyko problemów zdrowotnych związanych z niekorzystnymi warunkami klimatycznymi.
Jakie są optymalne warunki pracy pod względem komfortu termicznego?
Optymalne warunki pracy pod względem komfortu termicznego różnią się w zależności od wykonywanej aktywności fizycznej i pory roku. Dla czynności wymagających niskiego tempa metabolizmu, takich jak prace biurowe (np. pisanie, księgowanie), zalecane temperatury powietrza w pomieszczeniach zimą wynoszą od 20 do 22°C, a latem od 23 do 26°C. Wilgotność względna powinna oscylować zimą wokół 40-60%, a latem 40-55%, przy czym prędkość ruchu powietrza zimą nie powinna przekraczać 0,2 m/s, a latem 0,3 m/s.
Dla prac o średnim tempie metabolizmu, takich jak wbijanie gwoździ czy tynkowanie, optymalna temperatura powietrza zimą to 18-20°C, latem 20-23°C, przy wilgotności względnej 40-60% i prędkości ruchu powietrza do 0,2 m/s zimą i do 0,4 m/s latem.
W przypadku intensywnej pracy fizycznej, jak praca z siekierą czy przenoszenie ciężkich materiałów, które generują duże tempo metabolizmu, zalecane temperatury to 15-18°C zimą i 18-21°C latem, z wilgotnością względną 40-60% oraz prędkością ruchu powietrza nie przekraczającą 0,3 m/s zimą i 0,6 m/s latem.
Ogólnie, czynniki takie jak temperatura i wilgotność powietrza, prędkość przepływu powietrza, izolacyjność cieplna odzieży oraz wydatek energetyczny są kluczowe dla zapewnienia komfortu termicznego, który wpływa na samopoczucie, zdrowie i wydajność pracowników. Dostosowanie tych warunków do specyficznych potrzeb zadań wykonywanych przez pracowników oraz do indywidualnych preferencji może znacząco poprawić ich komfort pracy.
Jakie metody i narzędzia są wykorzystywane do pomiaru i oceny mikroklimatu umiarkowanego na stanowiskach pracy?
Pomiar mikroklimatu umiarkowanego na stanowiskach pracy rozpoczyna się od określenia przez pracodawcę lub służbę BHP stanowisk, gdzie mikroklimat może być uciążliwy, wraz z identyfikacją potencjalnych źródeł tych uciążliwości. Wspólnie z pracownikami ustala się również chronometraż wykonywanych zadań, czyli czas narażenia na określone warunki.
Pomiary mogą być przeprowadzane przez akredytowane przez PCA laboratoria badawcze, dysponujące specjalistycznym miernikiem mikroklimatu. Urządzenie to wyposażone jest w zestaw sond do pomiaru różnych parametrów, takich jak temperatura powietrza (Ta), temperatura poczerniałej kuli (Tg), temperatura naturalna wilgotna (Tnw), wilgotność względna (Rh) oraz prędkość powietrza (Va).
Analiza mikroklimatu uwzględnia także wskaźniki PMV (Predicted Mean Vote) i PPD (Predicted Percentage of Dissatisfied). Wskaźnik PMV pozwala określić przewidywaną średnią wartość ocen dużej grupy osób co do odczuć termicznych na siedmiostopniowej skali, bazując na bilansie cieplnym organizmu. Odpowiednia pozycja na tej skali, gdzie „0” oznacza warunki neutralne, pozwala ocenić, czy środowisko pracy jest komfortowe termicznie. Bilans cieplny osiągany jest, gdy ilość ciepła wytwarzanego wewnątrz organizmu równoważy straty ciepła do otoczenia. W umiarkowanym środowisku, system termoregulacji człowieka dąży do utrzymania równowagi cieplnej poprzez regulację temperatury skóry i ilości wydzielanego potu.
Wskaźnik PPD, z kolei, umożliwia ilościowe przewidywanie procenta osób niezadowolonych z warunków cieplnych, tzn. osób odczuwających środowisko jako zbyt chłodne lub zbyt ciepłe. Definicja osób niezadowolonych obejmuje tych, którzy oceniają środowisko termiczne jako gorąco, ciepło, chłodno lub zimno, stosując siedmiostopniową skalę odczuć cieplnych.
Podsumowując, proces pomiaru i analizy mikroklimatu na stanowiskach pracy jest kompleksowy i wymaga zastosowania specjalistycznego sprzętu oraz metod oceny, aby zapewnić optymalne warunki dla zdrowia i komfortu pracowników.
Pomiary mikroklimatu wykonujemy na podstawie Certyfikatu Akredytacji wydanego przez Polskie Centrum Akredytacji o nr AB 1695. Badania mikroklimatu umiarkowanego na stanowiskach pracy przeprowadzamy z użyciem normy PN-EN ISO 7730:2006 +Ap2:2016.
W procesie badania mikroklimatu umiarkowanego korzystamy z miernika EHA MM203 oraz wzorców kontrolnych. Wzorce te pozwalają na weryfikację miernika zarówno przed rozpoczęciem, jak i po zakończeniu pomiarów. Taka procedura weryfikacyjna zapewnia wiarygodność wyników pomiarów i eliminuje potrzebę ich powtarzania.
Jakie kroki powinien podjąć pracodawca, gdy warunki mikroklimatu nie zapewniają komfortu termicznego?
Gdy warunki mikroklimatu umiarkowanego na stanowiskach pracy nie spełniają wymagań komfortu termicznego, pracodawca jest zobowiązany do podjęcia odpowiednich działań w celu poprawy tych warunków. Oto niektóre z kroków, które powinien rozważyć:
- Przeprowadzenie szczegółowej analizy: Pracodawca powinien dokładnie zbadać, które parametry mikroklimatu odbiegają od norm i zidentyfikować przyczyny tych odchyleń.
- Dostosowanie warunków pracy:
- regulacja temperatury: W zależności od potrzeb, może to oznaczać zwiększenie lub zmniejszenie temperatury w pomieszczeniu za pomocą systemów ogrzewania lub klimatyzacji,
- zmiana wilgotności powietrza: Jeśli wilgotność jest zbyt wysoka lub zbyt niska, może być konieczne użycie nawilżaczy lub osuszaczy powietrza,
- kontrola przepływu powietrza: Ulepszenie systemów wentylacyjnych lub klimatyzacyjnych w celu zapewnienia odpowiedniej cyrkulacji powietrza bez przeciągów,
- izolacja termiczna: Poprawa izolacji budynku może pomóc w utrzymaniu stabilnej temperatury wewnątrz.
- Zapewnienie środków ochrony indywidualnej: W niektórych przypadkach, gdy natychmiastowe dostosowanie warunków pracy nie jest możliwe, pracodawca może dostarczyć pracownikom specjalistyczną odzież ochronną zapewniającą komfort termiczny.
- Elastyczne godziny pracy lub przerwy: Umożliwienie pracownikom dostosowania godzin pracy do najbardziej komfortowych warunków termicznych lub zapewnienie dodatkowych przerw na odpoczynek.
- Szkolenia dla pracowników: Edukacja na temat zachowań minimalizujących negatywne skutki niekorzystnych warunków mikroklimatycznych, jak również instruktaż na temat korzystania z dostępnych środków ochrony.
- Monitorowanie i ocena zmian: Po wprowadzeniu zmian, konieczne jest regularne monitorowanie warunków mikroklimatu, aby upewnić się, że spełniają one normy komfortu termicznego.
Pracodawca ma obowiązek zapewnienia bezpiecznych i zdrowych warunków pracy, co obejmuje również odpowiednie warunki mikroklimatyczne. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, należy niezwłocznie podjąć stosowne działania, aby dostosować środowisko pracy do wymaganych standardów.
