Jakie są obowiązki inwestora po zakończeniu robót budowlanych?
Obiekty budowlane z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi tj. mieszkalne i użyteczności publicznej – szkoły, przedszkola, urzędy oraz budynki produkcyjne, bądź magazynowania artykułów spożywczych i farmaceutycznych, nie mogą być wykonane z materiałów emitujących związki szkodliwe czynniki chemiczne dla zdrowia ludzi. Jeśli stężenie emitowane przez materiały budowane w tym materiały wykończeniowe oraz wyposażenie przekracza dopuszczalne stężenia użytkowanie budynku lub pomieszczeń, użytkowanie może nastąpić dopiero po upływie terminu izolacji oraz po stwierdzeniu przez właściwego państwowego inspektora sanitarnego osiągnięcia stanu zanieczyszczenia powietrza, zgodnego z przepisami w sprawie dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia wydzielanych przez materiały budowlane, urządzenia i elementy wyposażenia.
Inwestor po wykonaniu robót budowlanych polegających na budowie, rozbudowie lub modernizacji budynków (mieszkalnych, szpitali, szkół, przedszkoli i innych obiektów użyteczności publicznej) ma obowiązek wykonać badanie stężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, wydzielanych przez materiały budowlane, urządzenia i elementy wyposażenia w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi. Wymóg ten wynika z art. 11 ust. 1 Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane oraz zarządzenia Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 marca 1996 r. w sprawie dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, wydzielanych przez materiały budowlane, urządzenia i elementy wyposażenia w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi.
Jak dzieli się obiekty przeznaczone na pobyt ludzi ?
Zgodnie z zarządzeniem MZiOS z dnia 12 marca 1996 r., pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi dzielą się na:
- pomieszczenia mieszkalne, pomieszczenia przeznaczone na stały pobyt chorych w budynkach służby zdrowia oraz przeznaczone na stały pobyt dzieci i młodzieży w budynkach oświaty, a także pomieszczenia przeznaczone do przechowywania produktów żywnościowych – zwane dalej „pomieszczeniami kategorii A”,
- pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi w budynkach użyteczności publicznej inne niż zaliczone do pomieszczeń kategorii A oraz pomieszczenia pomocnicze w mieszkaniach – zwane dalej „pomieszczeniami kategorii B”.
Jaki jest wpływ substancji chemicznych na nasze zdrowie?
Człowiek spędza od 70 do 90 % życia wewnątrz pomieszczeń zamkniętych. Dlatego nawet mała dawka czynników toksycznych jest znacznie większa niż w skutek wykonywania pracy zawodowej. Narażenie na substancje lub preparaty chemiczne może powodować między innymi:
- nowotwory,
- uszkodzenia genetyczne i zaburzenia rozrodczości,
- uszkodzenia mózgu i układu nerwowego,
- uszkodzenia dróg oddechowych,
- uszkodzenia skóry.
Jedna substancja może stwarzać kilka rodzajów zagrożeń jednocześnie. Dlatego działania zapobiegawcze podjęte w odniesieniu do jednej substancji mogą przyczynić się do wyeliminowania kilku rodzajów zagrożeń.
Jakie czynniki chemiczne pobieramy w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi?
Czynniki chemiczne: 1,2-dichloroetan; benzen; benzyna do lakierów; benzyna ekstrakcyjna; butan-1-ol (N-butanol, butanol); butan-2-on; chloroform; cykloheksanon; dichlorometan; etanol; eter dietylowy; etylobenzen; formaldehyd; glikol etylenowy; heksan; heksanu izomery acykliczne nasycone; izopentan; ksylen – mieszanina izomerów 1,2-, 1,3, 1,4-; nafta; octan etylu; octan n-butylu; octan winylu; propan-2-ol; propylobenzen; styren; terpentyna; tetrachloroeten; tetrahydrofuran; toluen; trimetylobenzen mieszanina izomerów (1,2,3-; 1,2,4-; 1,3,5-).
Jakich przyrządów pomiarowych używamy?
Pobieranie próbek do oceny narażenia zawodowego na substancje chemiczne organiczne, wykonujemy na podstawie Certyfikatu Akredytacji wydanego przez Polskie Centrum Akredytacji o nr AB 1695 i realizujemy zgodnie z instrukcją badawczą KT 11.1. wydanie z dnia 1.03.2021 r.
Do pobierania próbek powietrza, używamy precyzyjnych aspiratorów osobistych z próbnikami sorbcyjnymi oraz kalibratora przepływu, za pomocą którego sprawdzamy aspiratory przed rozpoczęciem i po zakończeniu każdego badania. Sprawdzenie takie daje pewność, że wynik poboru jest prawidłowy i nie ma konieczności jego powtarzania.
Jakie wymagania trzeba spełnić przed wykonaniem badań?
W celu właściwego wytypowania czynników chemicznych do badania, należy przekazać informacje do Laboratorium o używanych materiałach budowlanych, wykończeniowych oraz wyposażeniu pomieszczeń przeznaczonych do badania oraz przekazać karty charakterystyki substancji lub atesty higieniczne materiałów budowlanych.
Przed wykonaniem badania, należy dokonać intensywnego wietrzenia pomieszczeń w sposób uzgodniony z Laboratorium. W dzień poprzedzający oraz w dniach pomiarowych nie mogą być wykonywane żadne prace budowlano-wykończeniowe zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz obiektu, a drzwi i okna w badanych pomieszczeniach muszą być zamknięte, bez dostępu osób z wyjątkiem pracowników Laboratorium.
Jakie substancje chemiczne organiczne mogą być obecne w pomieszczeniach mieszkalnych i użyteczności publicznej?
1,2-dichloroetan – stanowi produkt pośredni w produkcji chlorku winylu używanego w zakładach tworzyw sztucznych, jest rozpuszczalnikiem m.in. żywic, asfaltu, kauczuku, do ekstrakcji tłuszczów, olejów. Objawami zatrucia są: bóle i zawroty głowy, ogólne osłabienie, nudności, wymioty krwią i żółcią, rozszerzone źrenice, ostry ból w podbrzuszu i uczucie duszności w klatce piersiowej. Przyjęcie dużych dawek/stężeń 1,2-dichloroetanu powoduje rozwój nasilonych objawów toksyczności ostrej, kończącej się często śmiercią z powodu arytmii serca.
Benzen – występuje z otwarty ogniu, dymie tytoniowym, gazach spalinowych pojazdów, benzynie, stacjach benzynowych i (podziemnych) garażach. Długotrwałe oddziaływanie benzenu powoduje uszkodzenie układu krwiotwórczego szpiku kostnego: skazę krwotoczną, zmniejszenie liczby białych krwinek (leukopenię) oraz niedokrwistość. Mogą występować krwawienia z dziąseł i z nosa, sinienie skóry, długotrwałe krwawienia po skaleczeniach.
Benzyna do lakierów – substancja łatwo palna, toksyczna, rakotwórcza ciecz używana jako składnik farb rozpuszczalnikowych. Objawy zatrucia: substancja toksyczna, drażniąca i działająca narkotycznie. Drogi wchłaniania: układ oddechowy, skóra, przewód pokarmowy. Objawy zatrucia ostrego: w postaci par może wywołać łzawienie oczu, zaczerwienienie spojówek, ból gardła, kaszel.
Benzyna ekstrakcyjna – substancja łatwo palna, toksyczna, rakotwórcza ciecz używana jako składnik farb rozpuszczalnikowych. Objawy zatrucia ostrego: w postaci par może wywołać łzawienie oczu, zaczerwienienie spojówek, ból gardła, kaszel. W dużym stężeniu może wywołać ból i zawroty głowy, mdłości, wymioty, splątanie, pobudzenie lub senność. W następstwie ostrego zatrucia może wystąpić zapalenie płuc.
Butan-1-ol (N-butanol, butanol) – używany jako rozpuszczalnik do farb, składnik lakierów, olejów hydraulicznych oraz płynów hamulcowych. Butan-1-ol jest łatwo palny, działa drażniąco na drogi oddechowe i skórę, a jego pary mogą wywoływać uczucie senności i zawroty głowy.
Butan-2-on – wykorzystywany głównie jako rozpuszczalnik do różnych powłok powierzchniowych, np. winylowych, nitrocelulozowych czy akrylowych. Znalazł również zastosowanie przy odparafinowaniu olejów smarowych oraz przy produkcji: bezbarwnych syntetycznych żywic, sztucznej skóry, gumy, lakierów, klejów i folii aluminiowej. Ponadto jest wykorzystywany w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym. W naturze butan-2-on występuje w owocach i warzywach. Głównym skutkiem działania butan-2-onu u ludzi po narażeniu drogą inhalacyjną jest działanie drażniące na skórę, błony śluzowe oczu, nosa oraz gardła. Podczas przewlekłego narażenia na butan-2-on o dużym stężeniu mogą wystąpić objawy depresyjne ze strony ośrodkowego układu nerwowego, natomiast przedłużony kontakt ze skórą może doprowadzić do stanu zapalnego, objawiającego się zaczerwienieniem, wysuszeniem oraz pękaniem skóry.
Cykloheksanon – stosowany jako rozpuszczalnik dla insektycydów, farb do drewna, zmywaczy farb i lakierów, wywabiaczy plam oraz naturalnych i syntetycznych żywic i lakierów, jako dodatek do detergentów, odtłuszczaczy metali. Cykloheksanon jest ponadto wykorzystywany jako monomer w produkcji żywic cykloheksanonowych, PVC i jego kopolimerów oraz polimerów estru metakrylowego. Około 95% jego produkcji wykorzystuje się do wytwarzania nylonu. Cykloheksanon dobrze wchłania się przez skórę, drogi oddechowe i z przewodu pokarmowego. Narażenie ostre charakteryzuje się drażniącym działaniem na oczy, nos i gardło.
Dichlorometan – stosowany jest jako rozpuszczalnik, środek spieniający w produkcji tworzyw poliuretanowych, składnik zmywaczy do farb i lakierów, środek odtłuszczający, propelent w opakowaniach aerozolowych insektycydów, lakierów do włosów, środków myjących i farb oraz w produkcji włókien sztucznych. Głównymi skutkami działania dichlorometanu na człowieka są zaburzenia czynności ośrodkowego układu nerwowego i podwyższenie poziomu karboksyhemoglobiny we krwi. W przypadkach ostrych zatruć do głównych objawów należą: bóle i zawroty głowy, senność, otępienie, dreszcze, nudności, wymioty, biegunka, uczucie drętwienia i mrowienia w kończynach, a nawet utrata przytomności.
Etanol – alkohol etylowy, stosowany w przemyśle spożywczym oraz szeroko stosowany jako rozpuszczalnik w przemyśle chemicznym.
Eter dietylowy – wykorzystywany jako czynnik ekstrahujący oraz jako katalizator i stabilizator w procesie polimeryzacji, a w przemyśle spożywczym służy jako środek do zamrażania mięsa i ryb na drodze bezpośredniej. Stosowany jest również jako czynnik chłodniczy i środek dyspergujący. Eter dimetylowy jako związek bardzo lotny znalazł zastosowanie w preparatach leczniczych, szczególnie przeciwastmatycznych, w postaci aerozoli (spraye) do ust, nosa i gardła. W preparatach tych pełni rolę czynnika rozpraszającego i wyrzucającego zawartość preparatu na zewnątrz (propelant). Eter dimetylowy jest skrajnie łatwopalny, pary tworzą z powietrzem mieszaniny wybuchowe. Eter dimetylowy łatwo ulega wchłanianiu przez skórę i w drogach oddechowych. Związek ma łagodne działanie narkotyczne.
Etylobenzen – w mieszaninie z ksylenem etylobenzen jest powszechnie stosowany jako składnik rozpuszczalników do farb i lakierów (stosowany do odtłuszczania, usuwania farby, zabezpieczenia przed rdzą i lakierowania), a dzięki swoim właściwościom przeciwstukowym jest również składnikiem paliw. Stosowany jest także zamiast benzenu w rozcieńczalnikach farb drukarskich i jako rozpuszczalnik w przemyśle gumowym i chemicznym, a także jako środek owadobójczy. Etylobenzen w postaci par powoduje: łzawienie oczu i zaczerwienienie spojówek, następnie kaszel, ból gardła, uczucie ściskania w klatce piersiowej, ból i zawroty głowy.
Formaldehyd – jest bezbarwnym gazem o specyficznym, ostrym, drażniącym zapachu. Związek jest stosowany także w produkcji: płyt meblowych, klejów, barwników, farb i lakierów. Bywa stosowany ponadto w: przemyśle papierniczym, fotograficznym, garbarskim, gumowym, rafineryjnym, odlewniczym i budownictwie. W medycynie i biologii formaldehyd jest stosowany w postaci formaliny lub para formaldehydu w celach dezynfekcyjnych oraz jako środek konserwujący i utrwalający preparaty medyczne i biologiczne. Formaldehyd wywołuje objawy działania drażniącego na spojówki oczu i błony śluzowe dróg oddechowych, a także zaburzenia czynności płuc oskrzeli. Formaldehyd został sklasyfikowany jako substancja toksyczna i żrąca oraz rakotwórcza.
Glikol etylenowy – stosowany jest w płynach niezamarzających do chłodnic silników w instalacjach chłodniczych jako czynnik pośredni, wykorzystuje się go do produkcji żywic poliestrowych, alkidowych (alkidali) włókien syntetycznych, a także rozpuszczalników, plastyfikatorów. W przebiegu zatrucia dochodzi do rozwoju kwasicy metabolicznej, a także uszkodzenia nerek, wątroby i mózgu.
Heksanu izomery acykliczne nasycone – są wykorzystywane jako rozpuszczalniki olejów roślinnych, gum, kauczuku i farb. Narażenie na izomery heksanu występuje w trakcie ich produkcji (w przemyśle rafineryjnym i petrochemicznym), w czasie wykorzystywania w syntezie organicznej (przemysł chemiczny) oraz stosowania jako rozpuszczalniki m.in. klejów (przemysł obuwniczy) i paliwa płynne (składniki lekkich benzyn). Efekty zatrucia heksanem nie są długotrwałe i zwykle zanikają stopniowo. Pary działają drażniąco na błony śluzowe, a pary o dużym stężeniu powodują: łzawienie oczu oraz przekrwienie spojówek i górnych dróg oddechowych.
Ksylen – mieszanina izomerów 1,2-, 1,3, 1,4-; – obejmuje wszystkie izomery ksylenu: orto-, meta- i para-. Stosowany jest on też jako rozpuszczalnik farb, lakierów, klejów, powłok, żywic alkilowych, środków ochrony roślin (zawartość w preparatach 0,5 ÷ 99%), w syntezie organicznej oraz jako środek czyszczący i odtłuszczający. U ludzi narażanych na ksylen o dużym stężeniu występują głównie objawy działania na ośrodkowy układ nerwowy (zaburzenia równowagi, wydłużenie czasu reakcji prostej i zmniejszenie sprawności manualnych) oraz objawy działania drażniącego na błony śluzowe oczu i dróg oddechowych.
Octan etylu – jest stosowany w przemyśle perfumeryjnym jako środek zapachowy oraz rozpuszczalnik farb, klejów, nitrocelulozy, tworzyw sztucznych, żywic winylowych, żywic estrowych, herbicydów, olejów, tłuszczów, lakierów, w syntezie organicznej i jako dodatek aromatyzujący do żywności. Octan etylu można zaliczyć do substancji o małej toksyczności, niezależnie od drogi podania.
Octan n-butylu – ze względu na swoje właściwości fizykochemiczne są powszechnie stosowane jako rozpuszczalniki organiczne oraz składniki mieszanek rozpuszczalnikowych w różnych gałęziach przemysłu.
Octan winylu – półprodukt do produkcji polioctanu winylu, produkcja tworzyw sztucznych i farb, szerokie zastosowanie w syntezach organicznych, składnik lakierów, klejów i kopolimerów powszechnego stosowania technicznego. Działanie toksyczne i inne szkodliwe działanie biologiczne na ustrój człowieka: substancja drażniąca, może zaburzać funkcje ośrodkowego układu nerwowego. Octan winylu podejrzewa się o działanie rakotwórcze u człowieka.
Propan-2-ol – stosowany jako: rozpuszczalnik, środek odwadniający, środek czyszczący i dezynfekujący. Propan-2-ol działa drażniąco oraz narkotycznie. Może wywoływać uczucie senności lub zawroty głowy.
Styren – stosuje się także jako rozpuszczalnik i półprodukt chemiczny, jest związkiem wyjściowym do produkcji polistyrenu (styropianu oraz wielu tworzyw sztucznych np. sztuczna biżuteria, szczoteczek do zębów, pudełek do płyt kompaktowych, elementów zabawek). Ostre działanie styrenu u ludzi objawia się: podrażnieniem oczu, błon śluzowych nosa i gardła, nudnościami, uczuciem dyskomfortu oraz zaburzeniami koordynacji ruchowej i równowagi ciała.
Terpentyna – rozpuszczalnik do farb, żywic, wosków, środków polerujących i czyszczących, a także w przemyśle perfumeryjnym i w praktyce weterynaryjnej jako środek wykrztuśny oraz antyseptyczny. Terpentyna występuje jako produkt uboczny w produkcji papieru i masy celulozowej (terpentyna siarczanowa). Pary terpentyny wydzielają się z pyłem drewna podczas jego piłowania i obróbki. Pary terpentyny wykazują działanie drażniące na skórę, błony śluzowe i oczy, a także mogą powodować zmiany w parametrach spirometrycznych funkcji płuc. Skutkiem narażenia na terpentynę jest zarówno alergiczne, jak i niealergiczne kontaktowe zapalenie skóry.
Tetrachloroeten – rozpuszczalnik chlorowany w pralniach chemicznych, w przemyśle: metalowym, maszynowym i lotniczym, a także jako zmywacz farb i lakierów. Tetrachloroeten ma działanie rakotwórcze na ludzi (rak wątrobowokomórkowy, gruczolak wątrobowokomórkowy oraz białaczka limfatyczna).
Tetrahydrofuran – stosowany jako rozpuszczalnik olejów, tłuszczów, naturalnych i syntetycznych żywic oraz polimerów, głównie polichlorku winylu. Używany jest w produkcji lakierów, klejów, atramentów, farb, w syntezach paliw, witamin, hormonów, farmaceutyków, syntetycznych perfum, insektycydów i kaset magnetycznych. Wysoce łatwopalna ciecz i pary. Podejrzewa się, że powoduje raka. Działa drażniąco na oczy. Może powodować podrażnienie dróg oddechowych.
Toluen – surowiec w procesie produkcji gumy, żywic, detergentów, barwników, leków, trinitrotoluenu, kwasu benzoesowego i diizocyanianu toluenu. Toluen jest składnikiem wielu takich produktów rynkowych, jak: farby, szelak, inhibitory korozji, rozcieńczalniki oraz środki czyszczące i sanitarne zawierające rozpuszczalniki organiczne. farby i lakiery, środki do konserwacji drewna, kleje, farby drukarskie, produkty poligraficzne, rozpuszczalniki, stacje benzynowe, benzyna, gazy spalinowe pojazdów, garaże. Narażenie na toluen powoduje podrażnienie układu oddechowego, oczu i ból głowy.