Oświe­tle­nie Elek­trycz­ne­

 

Ponad 80% informacji rejestrowanych przez mózg człowieka dociera przez narząd wzroku. Istotną rolę w zapewnieniu odpowiednich warunków pracy odgrywa oświetlenie, a więc zastosowanie światła w celu uwidocznienia miejsc, przedmiotów lub ich otoczenia. Rezultatem niedoświetlenia stanowisk pracy jest wykazywany corocznie w statystykach GUS przyrost o 9-10% liczby miejsc pracy niedoświetlonych, stanowiących potencjalne zagrożenie w miejscu pracy.  Niespełnienie wymagań oświetleniowych określonych w normie PN-EN 12464-1:2012, prowadzi do zwiększenia obciążenia narządu wzroku, pojawienia się dolegliwości oraz obniża się wydolność wzrokowa. W konsekwencji spada wydajność pracy i zwiększa się ryzyko powstania wypadku przy pracy.

Jakie skutki zdrowotne powoduje nieprawidłowe oświetlenie stanowisk pracy?

Skutkiem obciążenia narządu wzroku w przypadku osób o prawidłowym stanie tego narządu jest zmęczenie wzroku objawiające się:

• podrażnieniem oczu (swędzeniem, pieczeniem, zaczerwienieniem, łzawieniem),
• osłabieniem widzenia (podwójnym widzeniem, zamazywaniem obrazu itp.),
• bólem głowy.

Długotrwała praca w niewłaściwych warunkach oświetleniowych sprzyja osłabieniu narządu wzroku i pojawieniu się lub pogłębianiu wad wzroku. 

Jakie są rodzaje oświetlenia?

Ze względu na rodzaj zainstalowanych opraw oświetleniowych wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje oświetlenia:

• oświetlenie ogólne - równomierne oświetlenie pewnego obszaru bez uwzględnienia szczególnych wymagań dotyczących oświetlenia niektórych jego części,
• oświetlenie miejscowe - dodatkowe oświetlenie przedmiotu pracy wzrokowej, z uwzględnieniem szczególnych potrzeb oświetleniowych - stosowane w celu zwiększenia natężenia oświetlenia, uwidocznienia szczegółów itp., załączane niezależnie od oświetlenia ogólnego,
• oświetlenie złożone - oświetlenie składające się z oświetlenia ogólnego oraz oświetlenia miejscowego.

Jakie parametry oświetlenia wpływają na bezpieczeństwo pracy?

Do podstawowych parametrów oświetlenia elektrycznego wpływających na bezpieczeństwo pracy należą:

• natężenie oświetlenia E - stosunek strumienia świetlnego padającego na powierzchnię zawierającą dany punkt powierzchni oświetlonej do wartości powierzchni, a jednostką jest luks, [lx],
• równomierność oświetlenia δ - iloraz natężenia oświetlenia najmniejszego do średniego na danej powierzchni,
• luminancja L – stosunek światłości powierzchni świecącej w danym kierunku do rzutu tej powierzchni na płaszczyznę prostopadłą do danego kierunku,
• olśnienie – przebieg (stan) procesu widzenia, przy którym występuje odczucie dyskomfortu, zmniejszenie rozpoznawania przedmiotów, w wyniku niewłaściwego rozkładu lub zakresu luminancji lub nadmiernych kontrastów,
• barwa światła – określana przez temperaturę barwową, która jest temperaturą bezwzględną ciała czarnego promieniującego światło o tej samej chromatyczności co dane promieniowanie, a jednostką jest kewlin, [K],
• migotanie – odczucie niestabilności wrażenia wzrokowego powodowane przez bodziec świetlny, którego luminancja lub rozkład widmowy zmieniają się w czasie,
• efekt stroboskopowy – pozorne zatrzymanie elementu wirującego maszyny oświetlonej światłem okresowo zmiennym o odpowiedniej częstotliwości.

W jakich warunkach przeprowadza się pomiary oświetlenia elektrycznego?

Pomiary parametrów oświetlenia elektrycznego wnętrz wykonuje się w warunkach eksploatacyjnych oraz po zapadnięciu zmroku lub w dzień po szczelnym zasłonięciu okien taki sposób, aby do pomieszczenia nie docierało światło dzienne.

W jakich jednostkach mierzymy oświetlenie?

Luks [lx] określany jest jako oświetlenie wywołane przez równomiernie rozłożony strumień świetlny o wartości równej 1 lumen [lm] padający na powierzchnię 1 [m²], a więc 1 [lx] = 1 [lm/m²]. Luks to jednostka natężenia oświetlenia widziana przez ludzkie oko. Natężenie oświetlenia jest miarą tego jak strumień świetlny jest rozłożony na danym obszarze.

Z jaką częstotliwością wykonujemy pomiary oświetlenia elektrycznego?

Przepisy precyzyjnie nie określają z jaką częstotliwością należy wykonywać pomiary oświetlenia elektrycznego. Przyjmuje się, że po każdej modernizacji oświetlenia lub co 5 lat. Czasookres wynika z faktu, że instalacja oświetlenia elektrycznego jest elementem instalacji elektrycznej obiektu budowlanego. Natomiast badanie instalacji elektrycznej reguluje art. 62 ust. 1, pkt. 2 Ustawy prawo budowlane „obiekty budowlane powinny być w czasie ich użytkowania poddawane przez właściciela lub zarządcę kontroli okresowej, co najmniej raz na 5 lat, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego(…), kontrolą tą powinno być objęte również badanie instalacji elektrycznej i piorunochronnej w zakresie stanu sprawności połączeń, osprzętu, zabezpieczeń i środków ochrony od porażeń, oporności izolacji przewodów oraz uziemień instalacji i aparatów”.

Jakich przyrządów pomiarowych używamy?

Pomiar oświetlenia elektrycznego (natężenia oświetlenia), wykonujemy na podstawie Cer­ty­fi­katu Akre­dy­ta­cji wy­da­nego przez Pol­skie Cen­trum Akre­dy­ta­cji o nr AB 1695 i realizujemy zgodnie z normami PN-83/E-04040.03 i PN-EN 12464-1:2012.

Do pomiaru oświetlenia elektrycznego (natężenia oświetlenia), używamy precyzyjnego miernika całkującego promieniowania naturalnego i sztucznego oraz kalibratora fotometrycznego, za pomocą którego sprawdzamy miernik przed rozpoczęciem i po zakończeniu każdego pomiaru. Sprawdzenie takie daje pewność, że wynik pomiaru jest prawidłowy i nie ma konieczności jego powtarzania.

Jak bada się oświetlenie na stanowiskach pracy?

Obszar zadania (OZ) to część pola w miejscu pracy, gdzie wykonywane jest zadanie wzrokowe.

Obszar bezpośredniego otoczenia (OBO) to pas o szerokości co najmniej 0,5 m wokół obszaru zadania wzrokowego, występujący w obrębie pola widzenia.

Obszar tła (OT) to obszar o szerokości co najmniej 3m, sąsiadujący z obszarem bezpośredniego otoczenia, w obrębie granic przestrzeni. Zwyczajowo przyjmowany jest na podłodze.

Jak dobrać temperaturę barwową do natężenia oświetlenia stanowiska pracy?

Wygląd określonego przedmiotu może ulegać zmianom w warunkach oświetlenia różnymi typami źródeł światła. Dlatego ważny jest dobór odpowiedniego stopnia oddawania barw do danego rodzaju pracy wzrokowej.  Barwę światła określa się za pomocą temperatury barwowej i podaje się w kelwinach [K].

Zalecane przedziały temperatur barwowych w zależności od poziomów natężenia oświetlenia

Wykonaliśmy pomiary oświetlenia elektrycznego – co dalej?

1. O wynikach pomiarów pracodawca ma obowiązek niezwłoczne poinformować pracowników.
2. W sytuacji niespełniania wymagań określonych w normie PN-EN 12464-1:2012 „Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach”, pracodawca ma obowiązek dostosowania oświetlenia elektrycznego do wymagań normy. Powyższy wymóg jest określony w §10 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.