Czym jest mikroklimat zimny?

Mikroklimat zimny odnosi się do warunków środowiska termicznego, dla których temperatura powietrza wynosi poniżej  10°C, a prędkość ruchu powietrza  i jego wilgotność względna są większe od 0,1 m/s² i 5%.

Jaki jest wpływ mikroklimatu zimnego na nasze zdrowie?

Człowiek należy do ustrojów homeotermicznych, a jego organizm dąży do utrzymywania stałej temperatury wewnętrznej w zakresie 37°C ±0,3 K. W organizmie człowieka występują dynamiczne zmiany, będące reakcją na zakłócenia wewnętrzne (np. wykonywanie ćwiczeń, ciężka praca fizyczna) oraz zewnętrzne (np. przebywanie w zimnym środowisku, zmiana odzieży). Priorytetem dla organizmu jest utrzymanie stałej temperatury wewnętrznej głowy, klatki piersiowej, w których znajdują się najważniejsze narządy organizmu człowieka (mózg, serce i płuca).

Mikroklimat zimny może oddziaływać na całe ciało osoby eksponowanej lub na jego obszar nieprzykryty odzieżą. W pierwszym przypadku może dojść do wychłodzenia całego ciała, a w konsekwencji do hipotermii, czyli obniżenia temperatury wewnętrznej, natomiast w drugim  miejscowe działanie zimna może powodować odmrożenia skóry. Ekspozycja na środowisko zimne może powodować spadek skupienia, zaburzenia świadomości a w najgorszym przypadku może doprowadzić do ciężkiej hipotermii, a nawet śmierci.

Na jakich stanowiskach pracy występuje mikroklimat zimny?

W pracy zawodowej spotyka się dwa rodzaje stanowisk pracy, gdzie występuje zimne środowisko:

• stanowiska na otwartej przestrzeni w zimnej porze roku (np. roboty budowlane, drogowe),
• stanowiska w komorach klimatycznych - chłodniach i mroźniach.

Praca w komorach klimatycznych (chłodniach i mroźniach) jest bardziej obciążająca dla pracowników, niż ta uwarunkowana zmiennością sezonowa (na otwartej przestrzeni), gdyż z wyjątkiem pory zimowej, pracownik doznaje oddziaływania dużych różnic temperatur powietrza między warunkami w chłodni i mroźni, a warunkami na zewnątrz budynku. Szczególnie latem różnice te osiągają znaczne wartości. 

Jak mierzy się mikroklimat zimny na stanowiskach pracy?

1. Pracodawca/służba bhp określa stanowiska pracy, na których występuje zagrożenie mikroklimatem zimnym oraz jego źródła.
2. Pracodawca w porozumieniu z pracownikami ustala chronometraż wykonywanych czynności na badanym stanowisku (czas narażenia).
3. Pomiar mikroklimatu, może wykonać akredytowane laboratorium badawcze, które posiada urządzenie w postaci miernika mikroklimatu wyposażony w zestaw sond pomiaru T_a (temperatura powietrza), T_g (temperatura poczernionej kuli), T_nw (temperatura naturalna wilgotna), Rh  (wilgotność względna) i V_a (prędkość powietrza). 
4. Do określenia obciążenia cieplnego (długu cieplnego) w środowisku zimnym stosowany jest wskaźnik IREQ (Required Clothing Insulation) oraz t_wc (wind chill temperature) mówiącej o dopuszczalnym  wychłodzeniu miejscowym organizmu oraz wpływu chłodzenia miejscowego.

Jakich przyrządów pomiarowych używamy?

Pomiary mikroklimatu wykonujemy na podstawie Cer­ty­fi­katu Akre­dy­ta­cji wy­da­nego przez Pol­skie Cen­trum Akre­dy­ta­cji o nr AB 1695. Badania mikroklimatu zimnego na stanowiskach pracy, realizujemy zgodnie z normą PN-EN ISO 11079:2008+Ap1:2013-10.

Do badania mikroklimatu zimnego używamy miernik EHA MM203 oraz wzorców kontrolnych, za pomocą których sprawdzamy miernik przed rozpoczęciem i po zakończeniu każdego pomiaru. Sprawdzenie takie daje pewność, że wynik pomiaru jest prawidłowy i nie ma konieczności jego powtarzania.

Jakie są wartości dopuszczalne ze względu na ochronę zdrowia człowieka?

Wyznaczane parametry mikroklimatu zimnego w środowisku pracy:

• IREQ_neutral izolacyjność termiczna odzieży wymagana w celu zapewnienia pracującemu warunków termoneutralnych, tj. równowagi cieplnej utrzymywanej na prawidłowym poziomie średniej temperatury ciała na poziomie 30°C. Przy zastosowaniu odzieży o wartości izolacyjności równej IREQ_neutral nie występuje wychłodzenie ciała człowieka, jednakże zalecane jest również określenie dopuszczalnego czasu ekspozycji D_lim.
• IREQ_min minimalna wartość wymaganej izolacji termicznej odzieży w celu utrzymania równowagi termicznej organizmu na stałym poziomie, przy założeniu niższej od prawidłowej, ale dopuszczalnej wartości średniej temperatury ciała. Przy zastosowaniu odzieży o izolacyjności równej IREQ_min wystąpi niewielkie wychłodzenie organizmu, w szczególności obwodowych części ciała (dłonie, stopy).

• Przedział między IREQ_min i IREQ_neutral jest określany jako strefa bezpieczna odzieży, w której mieszczą się wartości izolacyjności odzieży zapewniające właściwą ochronę przed środowiskiem zimnym. Przy zastosowaniu odzieży o izolacji niższej niż IREQ_min istnieje ryzyko postępującego wychładzania organizmu. Z kolei wartości wyższe od IREQ_neutral będą powodowały przegrzanie ciała.
• t_WC dopuszczalne miejscowe wychłodzenie organizmu. W zależności od wartości wskaźnika t_WC dopuszczalny czas ekspozycji zmienia się zgodnie z poniższymi zależnościami:

Wykonaliśmy pomiar mikroklimatu i co dalej?

1. O wynikach badań pracodawca ma obowiązek niezwłoczne poinformować pracowników.
2. Na podstawie wyników badań i pomiarów pracodawca prowadzi na bieżąco rejestr czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowisku pracy. Rejestry muszą być przechowywane przez okres 40 lat, licząc od daty ostatniego wpisu.
3. Aktualizujemy ocenę ryzyka zawodowego związaną z narażeniem pracowników na mikroklimat zimny i inne czynniki szkodliwe w oparciu o wynik pomiarów na podstawie wielkości charakteryzujących narażenie (np. wg. skali trójstopniowej PN-N-18002:2011).
4. W sytuacji przekroczenia najwyższych dopuszczalnych natężeń (NDN) pracodawca ma obowiązek eliminować u źródła ryzyko zawodowe związane z narażeniem na mikroklimat zimny lub ograniczać je do możliwie najmniejszego poziomu, uwzględniając dostępne rozwiązania techniczne oraz postęp naukowo-techniczny.